Het water van het Baikalmeer is zo schoon, dat men wanneer het meer bevroren is, door het ijs heen tot een diepte van twaalf meter kan kijken. De unieke zuiverheid ontstaat doordat het water van nature altijd in beweging is, zowel horizontaal als vertikaal, waardoor zuurstof tot op de bodem komt. Er heeft zich zo een rijk planten- en dierenleven kunnen ontwikkelen dat het water schoon houdt. Het op één na diepste meer ter wereld is het Tanganjikameer in Afrika; het leven speelt zich hier alleen in de bovenste helft af.

Het belangrijkste organisme voor het schoonhouden van het water is een watervlo (Epischura) die nog geen drie millimeter groot wordt. Men schat dat per kubieke meter water wel drie miljoen van deze diertjes kunnen leven. Ze voeden zich met algen en hun dichtheid is voldoende om de bovenste 50 meter water jaarlijks drie keer te zuiveren. Ook sponzen spelen een belangrijke rol als waterfilter. Ze worden op hun beurt weer door een klein kreeftje (spinacanthus , zie hiernaast tijdens het schoon- maken van een spons) schoon gehouden en beschermd.

Eén van de meest bijzondere vissen van het Baikalmeer is de olievis (zie hiernaast), die in de verte aan de donderpadden verwant is. Hij wordt tussen de 15 en 20 cm lang en zijn glanzende lichaam is, volledig door- zichtig en heeft een roze tint, zoals die van een parelmossel. Hij bezit geen zwemblaas. Hij is zelfs aangetroffen op diepten van meer dan 1000 meter waar een enorme waterdruk heerst. De olievis bestaat voor meer dan de helft uit olie; wanneer men hem uit het water haalt, verliest hij direkt zijn kleur. Het is één van de weinige vissen van het noordelijk halfrond die levendbarend is.

Wist je dit?

• Het diepste punt van het Baikalmeer ligt op 1620 meter.
• Het Baikalmeer is ongeveer 26 miljoen jaar oud.
• Het Baikalmeer is met een lengte van 635 kilometer langer dan de afstand *Amsterdam - Berlijn*.
• De oevers van het Baikalmeer wijken ieder jaar twee centimeter verder uit elkaar. Sommige mensen vermoeden dat over twee miljoen jaar het meer de vijfde oceaan zou kunnen worden, die Siberië in tweeën deelt.
• Een vijfde deel van de gehele zoetwatervoorraad op aarde bevindt zich in het Baikalmeer. Wanneer alle overige zoetwaterbronnen op aarde zouden opdrogen, dan zou de mensheid theoretisch veertig jaar van het water in het Baikalmeer kunnen leven.

Het Baikalmeer bevatte eens gezond en schoon water, nauwelijks beïnvloed door de rest van de wereld. Toen echter de Russische industrie begon te groeien, werd het duidelijk dat dit gebied met zijn onmetelijke water- en houtvoorraad de ideale plaats voor de vestiging van nieuwe fabrieken en bedrijven was. Nu staan er langs de oevers van het Baikalmeer ongeveer 60 fabrieken. De twee grootste zijn de Selenga-celstoffabriek en een bedrijf voor de fabicage van vliegtuigbanden uit cellulose.

Het effect van deze fabrieken op het kwetsbare ecosysteem van het meer waren en zijn desa- streus. Ieder jaar wordt 100 miljoen kubieke meter giftig afvalwater van de fabrieken in het meer gepompt. Uit dit afvalwater worden de organische bestanddelen verwijderd, maar de resten van zware metalen zoals zink, lood en wolfram blijven achter.

Tot nu toe werd bijna 10 miljoen vierkante kilometer taiga (naaldbos) door giftige gassen uit de fabrieken vernietigd. Deze schadelijke stoffen doden ook het dierenleven in het meer. Een typisch voorbeeld is de Baikaldonderpad, een vis die alleen hier voorkomt. Zijn paaigronden liggen in de buurt van één van de fabrieken. Het paringsgedrag van deze vis is afhankelijk van zijn reukzin, maar die wordt door de afvalstoffen van de fabriek afgestompt. De bestanden van deze vis worden steeds kleiner. Omdat ze een belangrijke schakel in de voedselketen van het meer zijn, heeft hun achteruitgang ook een negatief effect op de omul, een meerzalmsoort, en de Baikalrob.